Stofvrij werken: gezond werken begint bij jezelf!

Ben je lekker aan het klussen in huis? Een muur slopen, tegels verwijderen of kozijnen schuren, dan zie je al snel overal stof! Binnen de kortste keren zit je helemaal onder. Stof in je neus, op je kleren, zelf in je longen! Maar stof kan serieuze risico’s voor je gezondheid opleveren, zelfs al bij de kleinste klusjes. Maar gelukkig kan je met een paar slimme hulpmiddelen veilig én stofvrij werken.

Wat is stof eigenlijk?

We hebben de Dikke Van Dale eens gevraagd wat stof eigenlijk is. Die vermeldt het volgende: “Stof - in de lucht voorkomende kleine deeltjes.” Op de bouw bestaat stof voornamelijk uit kleine, zwevende deeltjes die vrijkomen bij werkzaamheden. Hier hebben we een overzicht gemaakt van welke stoffen vrij kunnen komen bij het verwerken van bouwmaterialen:

Welke klasse stof zijn er?

Bouwstof wordt in verschillende risicoklassen geclassificeerd, afhankelijk van hoe schadelijk het is voor de gezondheid. Er bestaan drie stofklassen, namelijk L (laag risico), M (middelgroot risico) en H (hoog risico). Hierdoor kun je de beste keuze maken voor de juiste stofafzuiging, stofzuigerklasse en persoonlijke bescherming. 

Stofklasse L

• L  staat voor laag risico

• Onschadelijke of weinig schadelijke stoffen

• Voorbeelden hiervan zijn: huisstof, zand, gips en kalk. 

• Gebruik: alleen geschikt voor licht schoonmaak of klussen met minimale blootstelling

Stofklasse M

• M staat voor middelgroot risico

• Gevaarlijke stoffen zoals kwartsstof, houtstof, cementstof

• Komen vrij bij boren, slijpen, schuren en zagen

• Minimale filtratie: 99,9% van stofdeeltjes

• Gebruik: Verplicht op de bouw volgens Arbowet of Europese Norm, bij veel stof producerende werkzaamheden

Stofklasse H

• H staat voor hoog risico

• Zeer gevaarlijke stoffen zoals asbestvezels, schimmelsporen, loodstof, cadmium, nikkel, kankerverwekkende stoffen

• Filtratie moet hoger zijn dan 99,995%

• Gebruik: Verplicht bij gespecialiseerd werk zoals asbestsanering of werken met giftige stoffen

Wat is de wet- en regelgeving mbt stofvrij werken?

Wie in de bouw werkt of thuis zelf klust, komt al snel in aanraking met stof. Daarom zijn er binnen Europa duidelijke regels opgesteld om werknemers en zelfstandigen te beschermen. Maar hoe zijn die regels in Nederland vertaald naar de praktijk? Dat lees je hier. 

Europese regels
De belangrijkste Europese richtlijnen over stofvrij werken zijn:

• Richtlijn 2004/37/EG - bescherming tegen kankerverwekkende stoffen

• Richtlijn 98/24/EG - werken met gevaarlijke chemische stoffen

• Richtlijn 2009/148/EG - werken met asbest

• EN 60335-2-69 - technische norm voor industriële stofzuigers (L, M, H-klasse)

Deze richtlijnen stellen onder andere dat:

• Werkgevers en zelfstandigen verplicht zijn de blootstelling aan gevaarlijke stoffen te beperken

• Er grenswaarden gelden voor stoffen als kwartsstof en asbest

• Technische maatregelen (zoals stofafzuiging) hebben altijd voorrang boven persoonlijke beschermingsmiddelen. 

Nederlandse wetgeving
De Europese richtlijnen hebben ze in Nederland omgezet in de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling. Dit betekent concreet:

Arbowet

• Verplichting tot veilige werkplek

• Verplichte risico-inventarisatie (RI&E), ook voor stofblootstelling

Arbobesluit (Artikelen 4.1 t/m 4.18)

• Verplichting om gevaarlijke stoffen bij de bron te beperken 

• Grenswaarde voor kwartsstof: 0.075 mg per kubieke meter per 8 uur

• Verplichte inzet van:

• Stofklasse M-stofzuigers bij werkzaamheden met kwartsstof

• Natte technieken waar mogelijk (bijvoorbeeld nat zagen of nat boren)

• Persoonlijke beschermingsmiddelen (minimaal FFP2, liever FFP3)

Arboregeling

• Technische richtlijnen voor stofmetingen

• Eisen aan apparatuur (filters, stofzuigers, PBM’s)

• Training en voorlichting verplicht 

Wat betekent dit voor jou als klusser of bouwer? Of je nu zzp’er bent, aannemer of serieuze doe-het-zelver: stofvrij werken is geen keuze, maar verplicht als je met risicovolle materialen werkt zoals beton, baksteen, gips of hout. Dit moet je minimaal doen:

• Gebruik een stofklasse M-stofzuiger bij zagen, slijpen of schuren

• Werk nat waar mogelijk

• Draag een FFP2 of FFP3-stofmasker

• Zorg voor ventilatie en afscherming van werkruimtes

• Voer een goede risico-inschatting uit bij grotere klussen

Waarom stofvrij werken zo belangrijk is voor de gezondheid?

Het inademen van bouwstof, en dan vooral het fijne kwartsstof, kan ernstige gevolgen hebben voor je gezondheid. Deze kleine stofdeeltjes dringen diep door in je longen en kunnen daar blijvende littekens veroorzaken, wat leidt tot ernstige ziektes zoals silicose - een ongeneeslijke stoflongziekte die het ademhalen moeilijk maakt. 

Daarnaast vergroot het de kans op chronische longziekten (COPD) en zelfs tot longkanker, omdat kwartsstof kankerverwekkend is verklaard. De bouwstof kan ook allergieën verergeren en astma-aanvallen uitlokken. 

Door stofvrij te werken bescherm je niet alleen je eigen gezondheid, maar ook die van je collega’s en iedereen in de buurt. Gezond werken is veilig werken!

Praktische tips voor stofvrij werken

Om gezond te blijven tijdens het klussen en bouwen is stofvrij werken essentieel. Hier zijn een paar concrete tips die je direct kunt toepassen:

1. Stofvrij boren en zagen

• Gebruik gereedschap met stofafzuiging: bijvoorbeeld een boor met een speciale afzuigkap of een zaag met ingebouwde stofzuigeraansluiting

• Werk waar mogelijk natte technieken: bijvoorbeeld nat boren of nat zagen. Hierdoor komt er veel minder stof vrij

• Zorg dat je boor- en zaagmachines goed onderhouden zijn, zodat ze effectief stof afzuigen.

Onze gereedschappen voor stofvrij werken:

2. Bouwafzuiging inzetten

• Gebruik altijd een stofklasse M of H bouwstofzuiger voor het opzuigen van bouwstof. Deze apparaten zijn speciaal ontworpen om fijn, gevaarlijk stof veilig af te zuigen

• Sluit je gereedschap aan op deze stofzuigers om stofvorming bij de bron te minimaliseren

• Zet bouwafzuiging ook in bij het schoonmaken van de werkplek om opgezogen stofdeeltjes te voorkomen

Onze stofzuigers voor elke stofklasse:

3. Gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s)

• Draag minimaal een FFP2-masker bij werkzaamheden waarbij stof vrijkomt, en bij hogere blootstelling een FFP3-masker

• Zorg dat het masker goed aansluit op je gezicht voor maximale bescherming

• Combineer een stofmasker met andere PBM’s zoals veiligheidsbril en gehoorbescherming om jezelf compleet te beschermen

Extra tips

• Werk bij voorkeur in goed geventileerde ruimtes

• Sluit ruimtes af waar gewerkt wordt om verspreiding van stof naar andere delen te voorkomen

• Informeer en train iedereen die met stof werkt over het belang van stofvrij werken en het correct gebruik van PBM’s